چگونه بخوانیم تا بهتر یاد بگیریم

دانش آموزان عزیز

می دانید که یکی از کارهای شما این است که مطالب درسی خود را یاد بگیرید مطالب درسی پایان کار نیست ، شما باید بتوانید آنچه را که یاد گرفته اید دست کم تا جلسۀ امتحان در حافظۀ خود نگهدارید . البته می توانید مطالبی را که یاد می گیرید تا مدتها پس از امتحان نیز در حافظۀ خود نگهدارید و حتی برخی از آنها را تا آخر عمر فراموش نکنید . برای رسیدن به این هدف لازم است راه درست یاد گرفتن را بدانید . برای آنکه بدانید راه درست یاد گرفتن کدام است ، می توانید به کتابهایی که در این زمینه نوشته شده است مراجعه کنید . چند صفحه ای که از نظرتان می گذرد ، راه را کوتاه تر می کند و در یادگیری هرچه بهتر و بیشتر مطالب این کتاب و کتابهای دیگر به شما یاری می رساند .

1 ـ عنوان هر فصل را نگاه کنید و به این فکر بیفتید که در آن فصل راجع به چه مطالبی باید بحث شده باشد . چون ذهن انسان وقتی در مقابل یک سؤال قرار می گیرد کنجکاو می شود و آمادگی پیدا می کند تا مطالب را بهتر و راحت تر بپذیرد . مثلاً ، اگر فصل مورد مطالعه به هوش و نقش حیاتی آن مربوط است ، پیش خود بگویید که اصولاً باید ابتدا هوش تعریف شود ، بعد عوامل مؤثر در هوش مورد بررسی قرار گیرد ، انواع هوش شرح داده شود ، نظریه های مربوط به هوش مطرح شود و ....

2 ـ صفحات فصل را ورق بزنید ، عناوین اصلی ( عناوین درشت ) را روی کاغذ بنویسید و این کار را تا آخر فصل انجام دیهد .

3 ـ به اول فصل برگردید ، باز هم صفحات را ورق بزنید ، در درون عناوین اصلی ، عناوین فرعی مربوط به آنها را از داخل متن کتاب پیدا کنید و در مقابل آنها بنویسید . در همین مرحله ، زیر نویسهای شکلها ، جدولها و نمودارها را بخوانید . روی برخی قسمتهایی که جلب توجه می کنند تمرکز کنید .

4 ـ در مرحلۀ 3 ، وقتی به آخر فصل رسیدید ، خلاصۀ فصل را بخوانید . مطال، خلاصۀ فصل یک دید کلی به شما می دهد و کل فصل در ذهن شما جای می گیرد . مطالعات نشان می دهد که کل هر چیز زودتر از اجزای آن در ذهن جای می گیرد . مثلاً ، ابتدا کل درخت را می بینیم بعد به شاخه ها و برگهای آن توجه می کنیم . کل یک تابلوی نقاشی نیز زودتر از اجزای آن در ذهن مجسم می شود . در کلاس اول ابتدایی نیز ابتدا کل کلمه بعد اجزای تشکیل دهندۀ آن را یاد می دهند . مثلاً اول آب ، بعد آ و ب را جداگانه یاد  می دهند . وقتی توانستید کل یک فصل ، یعنی چارچوب آن را در ذهن خود جای دهید . متوجه خواهید شد که اجزا خودبخود جای خود را پیدا می کنند . پس از جای گرفتن چارچوب ، اجزاء با یکدیگر ارتباط پیدا می کنند و یکپارچه می شوند . می دانیم که یکپارچه شدن مطلب ، یادگیری و یادآوری آن را آسانتر می کند .

5 ـ حال به اول فصل برگردید و مطالعۀ دقیق آن را آغاز کنید .

6 ـ به هنگام مطالعه ، زیر مطالب مهم خط نکشید بلکه از مطالب مهم یادداشت بردارید ، زیرا زیر مطلب مهم خط کشیدن ، ذهن را تنبل بار می آورد و کار دانشجوی باهوش نیست . از مطالب مهم یادداشت برداشتن کار دانشجوی باهوش است . کار دانشجو باید مثل کار یک آدم تنبل باشد ! حتماً شنیده اید که می گویند از تنبل زرنگتر خودش است ، البته منظور ما یک تنبل باهوش است . افراد تنبل باهوش ، کوتاهترین راهِ رسیدن به هدف را پیدا می کنند و از فرصتها به بهترین وجه بهره می گیرند . همیشه این اصل فیزیو لوژیک را در نظر بگیرید که هرچه از یک عضو بدن بیشتر کار بکشید به همان اندازه بیشتر تقویت خواهد شد و عمرش نیز زیادتر خواهد شد . مثلاً چون ورزشکاران از بدن خود بیشتر کار می کشند و بیشتر تمرین می کنند ، در نتیجه قویتر از دیگرانند . برای تقویت حافظه نیز باید از آن کار کشید .

برای تأیید این گفته ، مثال دیگری می آوریم . احتمالاً تا به حال کودکانی را دیده اید که یک چشمشان تنبل است و پزشک معالج توصیه می کند که چشم قوی را مدتی ببندید و کودک را وادار کنند تا از چشم ضعیف یا تنبلِ خود کار بکشد و بدین وسیله آن را نیز تقویت کند . در مورد حافظه نیز چنین است . تا می توانید از حافظۀ خود کار بکشید . زیرِ مطالب مهم خط کشیدن اجازه نمی دهد که حافظه به کار وادار شود . کار کشیدن از حافظه یعنی مطالب را با عبارات و جملات خود خلاصه کردن ، آنا را مرتب کردن و در حافظه نگه داشتن . این نوشته را نیز هرگز از یاد نبید : یادگیری یادگیری می آورد ، همان طور که خواب خواب می آورد و پول پول می آورد .

7 ـ پس از آنکه مطالعۀ یک فصل را تمام کردید ، خلاصه ای از آن را برای خود بنویسید . خلاصه را حتماً با جملات خود بنویسید . خلاصه باید طوری باشد که افراد ضعیفتر از شما آن را بفهمند . اگر در نوشتن خلاصه مشکل پیدا کردید می توانید به خلاصۀ خود فصل مراجعه کنید و از آن کمک بگیرید . خلاصه را به صورت یک کل بنویسید نه به صورت جملات بریده بریده و جدا از یکدیگر ، یادتان باشد که هراندازه بتوانید خلاصه را خلاصه تر بنویسید به همان اندازه مفهومش این خواهد بود که به موضوع بیشتر تسلط دارید . افراد تازه کار و کسانی که خیلی به موضوع مسلط نیستند به دشواری می توانند خلاصۀ خوبی فراهم آورند . در هر صورت باید اقدام کنید و نترسید .

8 ـ به یاد داشته باشید که مطالب خوانده شده ، برای آنکه خوب در حافظه جای بگیرد نیاز به زمان دارد . زمان لازم برای جا افتادن و یادگیری را دورۀ تحکیم می نامند . جا افتادن یادگیری مثل جا افتادن ترشی است . همان طور که ترشی باید مدتی بماند تا قابل خوردن باشد ، یادگیری نیز باید مجال پیدا کند تا تحکیم یابد و به موقع مورد استفاده قرار گیردت . کسانی که به یادگیری خود مجال تحکیم نمی دهند فراموشی بیشتری دارند . برای نشان دادن ضرورت تحکیم یادگیری به دو مثال اشاره می کنیم .

الف ـ احتمالاً تا به حال راننده یا موتورسواری را دیده اید که تصادف کرده به شدت از ناحیۀ سر ضربه دیده است . وقتی از او چگونگی تصادف کردن را می پرسند ، پاسخ می دهد که اصلاض به یاد نمی آورد ، چون لحظه های پیش از تصادف مجال تحکیم پیدا نکرده است .

ب ـ یکی از روشهای درمان افسردگی شدید شوک الکتریکی است . فرض کنید می خواهند به دو گروه از بیماران افسرده در ساعت 11 صبح شوک الکتریکی بدهند . به نصف افراد ، ساعت 8 صبح همان روز مطالبی را یاد می دهند . به نصف دیگر افراد ، ساعت 10 صبح همان روز ، همان مطالب را یاد می دهند . فردای روزِ شوک ، همۀ افراد را با آزمون یادآوری تحت آزمایش قرار می دهند . کسانی که در ساعت 8 صبحِ روز قبل مطالب را آموخته بودند ، نسبت به گروه دیگر ، یادآوری بهتری نشان می دهند ، زیرا فرصت بیشتری داشته اند تا مطالب را به طور ذهنی مرور کنند . در واقع ، افراد گروه اول ، دورۀ تحکیم بیشتری داشته اند .

9 ـ علت عمدۀ فراموشی ، تداخل آموخته های بعدی با آموخته های قبلی است که اصطلاحاً منع بعدی یا مزاحمت یادگیریهای بعدی در یادآوری آموخته های قبلی نامیده می شود . به این صورت که اگر مطلبی را بخوانید و بلافاصله پس از آن مطلب دیگری را بخوانید ، مطلب بعدی در مطلب قبلی تداخل ایجاد خواهد کرد و از تحکیم آن جلوگیری به عمل خواهد آورد . بنابراین ، در صورت امکان ، پس از یادگیری یک مطلب حتماً استراحت کنید و اگر می توانید بخوابید . طبق این اصل ، یادگیری در آخر شب ، پایدارتر از یادگیری در اول صبح خواهد بود . زیرا در آخر شب ، پس از مطالعه به خواب می روید و در نتیجه مطلب تازه ای را وارد ذهن نمی کنید که با قبلیها تداخل ایجاد کند . اما ، وقتی اولِ صبح چیزی را یاد می گیرید ، پس از آن با دهها و شاید هم با صدها محرک دیگر روبرو می شوید که همۀ آنها وارد ذهن می شوند و آموخته ها با ناپایدار می کنند.

10 ـ آموخته های خود را به کار ببرید . کسانی که آموخته های خود را در موقعیتهای مختلف به کار می برند و از آنها استفاده می کنند کمتر به فراموشی گرفتار می شوند . بدون تردید ، اکثر شما این تجربه را دارید که وقتی آموخته های زبان خارجی را به کار نمی برید و به آن زبان صحبت نمی کنید ، خیلی زود آنها را فراموش می کنید . یکی از علتهایی که بچه های ایرانی معمولاً در یادگیری زبان انگلیسی موفقیت کمتری نشان می دهند این است که موقعیت استفاده از آموخته ها را ندارند ، یعنی با انگلیسی زبانها تماس ندارند تا مجبور شوند به زبان انگلیسی حرف بزنند . حتی عمل نکردن به آموخته های فیزیکی نیز موجب فراموشی آنها می شود ، مثل بازی فوتبال ، والیبال و ....

11 ـ عوامل مزاحم را حذف کنید . منظور این است که افکار بی فایده ، کشمکشهای درونی با دیگران و نشخوارهای ذهنی آزار دهنده را به هنگام مطالعه کنار بگذارید و تنها روی مطلب تمرکز کنید . اگر نمی توانید  روی مطلب تمرکز کنید بلافاصله کتاب را ببندید و به موضوعی که ذهن شما را مشغول کرده است بیندیشید . پس از فارغ شدن از آن کتاب را بازکنید . حتی مانع خیال پردازیهای خود نشوید ، زیرا خیال پردازی یکی از مشغولیتهای خوشایند ذهن است . اما یادتان باشد که به هنگام مطالعه خیال پردازی نکنید . از قضاوتهای منفی در بارۀ خود و دیگران ، که معمولاً به هنگام برخورد با مشکل یا به هنگام ناتوانی در فهمیدن مطلب پیش می آید ، خود داری کنید . علی هر کس و هرچیزی که شما را آزار می دهد در ذهن خود پرخاش کنید ، اما قبل از آن مطالعه را کنار بگذارید . زمانی به مطالعه بپردازید که سرحال و علاقه مند هستید .

12 ـ محل مطالعۀ مناسبی را انتخاب کنید . محل مطالعه در درجۀ دوم اهمیت قرار دارد اما لازم است که مناسب باشد . منظور این است که وقتی عوامل مزاحم را کنار گذاشتید و برای مطالعه آماده شدید ، بتوانید روی موضوع تمرکز کنید . زیرا ، اگر ذهن حالت بیزاری ، بغض یا خشم داشته باشد ، به محض قرار گرفتن درمحل مطالعه ، گیر خواهد کرد و مطالعه در نظر شما وحشتناک خواهد شد . به همین دلیل ، پیش از مستقر شدن در محل مطالعه ، برای خود حالت ذهنی مثبت فراهم آورید و محیط را طوری ترتیب دهید که حالت ذهنی منفی را تداعی نکند . حالت ذهنی مثبت فراهم آورید و محیط را طوری ترتیب دهید که حالت ذهنی منفی را تداعی نکند . حالت ذهنی در محل نامناسب و با افکار مزاحم ، به حالت خواب شباهت دارد نه به حالت تمرکز فعال . به همین دلیل ، رختخواب بدترین محل برای مطالعه است . در رختخواب ، حالت ذهن احتمالاً به حالت خواب نزدیکتر است نه به حالت تمرکز فعال . هیچ کس نمی تواند همراه با خواب آلودگی یادبگیرد تا چه رسد به اینکه بتواند این کار را در خواب کامل یا در حالت هیپنوتیسم نیز انجام دهد . میزان یادگیری در خواب کامل صفر است . یادگیری نیاز به هوشیاری کامل دارد .

13 ـ با فواصل زمانی مطالعه کنید . اگر روزی چند صفحه بخوانید ، کارآیی شما خیلی بیشتر از زمانی خواهد بود که در شب امتحان همۀ مطالب را یکجا بخوانید . مسلماً خود شما این موضوع را می دانید اما جای تأسف است که امروز و فردا می کنید تا روز امتحان فرا می رسد . چرا ؟ برای آنکه کارهای خوشایندتر و لذت بخشتر از درس خواندن وجود دارد و شما نیز اغلب توانسته اید ، تنها با مطالعه در شب امتحان ، نمرۀ قبولی بگیرید . اما اگر نمی خواهید به نمرۀ قبولی قانع شوید و ، مهمتر از آن ، اگر نمی خواهید آموخته های خود را زودتر فراموش کنید ، به مطالعۀ منظم و روزانه روی بیاورید . در مورد کارهای خوشایند ، توصیه این است که تا می توانید از آنها به بهترین وجه استفاده کنید تا زندگی برای شما لذت بخش باشد . اصولاً زندگی برای  لذت بردن و شاد زیستن است ، اما فرصت بسیار کوچکی را نیز برای مطالعۀ روزانه اختصاص دهید . اگر این شیوه را پیش بگیرید ، مطالعه کردن و درس خواندن نیز برای شما لذت بخش خواهد شد .

14 ـ نقش معلمی پیش بگیرید . یعنی آنچه را که خوانده اید سعی کنید به فرد دیگری یاد بدهید . حتماً تا به حال دبیران یا استادان به شما گفته اند که بهترین شیوه برای یادگیری یاد دادن است . کسی که شاگرد شما خواهد بود ، احتمالاً سؤالاتی خواهد پرسید که قبلاً به آنها فکر نکرده بودید و این کار بسیاری از نکات مبهم را روشن خواهد کرد . یاد دادن تمرینی است که با آن می توانید به وسعت ناآگاهی خود پی ببرید . حتی می توانید دربارۀ امتحانی که از شاگرد خود به عمل خواهید آورد فکر کنید . سؤالاتی را بنویسید و آنها را در اختیار شاگرد خود بگذارید . به سؤالاتی هم که احتمالاً استاد از شما خواهد پرسید بیندیشید و به آنها پاسخ دهید .

15 ـ  مطالب جدید را با آنچه از پیش می دانید ارتباط دهید . منظور این است که از تکرار و مرور ذهنی برای یکپارچه کردن مطالب بهره بگیرید . همۀ ما ، حوزۀ اطلاعاتی خود را ، با پیوند دادن آموخته های جدید با آنهایی که از پیش می دانیم ، گسترش می دهیم . مثلاً ، کودک یاد می گیرد که پ به ب شبیه است ، با این تفاوت که به جای یک نقطه ، سه نقطه دارد یا ذ به د  شباهت دارد ، با این تفاوت که نقطه دارد . همچنین کودک یاد می گیرد که توپ فوتبال به توپ والیبال شباهت دارد اما کمی بزرگتر از آن است . بنابراین ، ما بزرگترها نیز می توانیم مطالب را به یکدیگر ارتباط دهیم و حوزۀ اطلاعاتی خود را وسیعتر کنیم . مثلاً ، می توانیم نظریۀ نیازهای مزلو را با نظریۀ پورتر دربارۀ نیازها ارتباط دهیم ، تفاوتها و تشابهات آنها را در کنار یکدیگر بنویسیم و بدین وسیله آنها را بهتر یاد بگیریم .

16 ـ روش تداعیها را به کار گیرید . محرکهایی که به چشم می آیند و از اطراف خود جدا می شوند ، راحت تر به یاد می آیند ، زیرا بیشتر از بقیۀ محرکها به آن توجه می کنیم و آنها نیز در ما واکنشهای هیجانی به وجود می آورند . بنابراین ، اگر بتوانیم با اطلاعات جدید تداعیهای غیر معمولی یا شدید به وجود آوریم به راحتی خواهیم توانست آنها را در حافظۀ خود نگهداریم و در مواقع لازم احضار کنیم .

به عنوان مثال ، فرض کنید می خواهید نقشۀ کورتکس یا قشر خارجی مغز را یاد بگیرید . می توانید به یک تخیل جالب دست بزنید ، به این صورت که کاسۀ سر را بردارید ، قسمتهای حسی ، حرکتی ، نیمکرۀ راست و نیمکرۀ چپ را مجسم کنید ؛ آدمکهایی را در نظر بگیرید که مسئولیت ثبت اطلاعات رسیده و صدور فرمان برای پاسخگویی را بر عهده دارند . ناگهانت فردی پای شما را لگد می کند . اثر درد بلافاصله  به کورتکس حسی می رسد . آدمک موجود در آن  ، اثر درد را ثبت می کند ، آن را در اختیار آدمک کورتکس حرکتی می گذارد و او فرمان صادر می کند ؛ شما حرکتی به خود می دهید که بیشتر به رقص شتری شباهت دارد و پایتان را عقب می کشید و احتمالاً تصمیم می گیرید به دهن فردی که پای شما را لگد کرده است مشت بکوبید . ناگهان متوجه می شوید که پیرمردی شبیه نگارندۀ کتاب است که به دشواری راه می رود و می خواهد به سرویس کارخانه سوار شود و بقیۀ ماجرا .

17 ـ روش محلها را به کاربگیرید . روش محلها مثال دیگری برای تشکیل تداعیهای غیر عادی و گاهی هم بسیار خنده دار است که خود به یادگیری کمک می کند . در این روش ، یک سری  تصاویر مربوط به هم را در نظر می گیرید ، مثل تصاویر اجزای صورت ( چشم ، پلک ، ابرو ، سر ، مو، گونه ، لب ، بینی و...) بعد فهرست خرید خود را در نظر می گیرید . سعی می کنید بین اجزای صورت و اجناسی که باید بخرید ارتباط به وجود آورید و از نوشتن آنها روی کاغذ صرف نظر کنید . مثلاً ، چشم را به نخود ، پلکها را به رشته ، ابروها را به اسفناج ، بینی را به هویج ، لبها را به لبو ، گیسوها را به جعفری تشبیه کنید و اگر ناراحت نمی شوید ، گونه های خود را  گوجه فرنگی و سر خود را کلم قمری تصور کنید .

18 ـ از کلمات کلیدی استفاده کنید . روش کلمات کلیدی به این صورت است که یک کلمۀ شاخص را با کلماتی که می خواهید به حافظه بسپارید ، تداعی می کنید . این روش مخصوصاً  در یادگیری زبانهای خارجی به کار می رود . فرض کنید می خواهید کلمۀ «novio » اسپانیایی را ، که به معنای « نامزد» است ، به خاطر بسپارید . می توانید پیش خود بگویید که «novio » به « نو » فارسی شبیه است . عشق نو با نامزدی ارتباط دارد . حتی می توانید از تشابه کلمات خارجی با کلمات فارسی استفاده کنید ، مثلاً شباهت کلمات فرانسوی mere  ( مِر) و pere ( پِر) به « مادر » و « پدر » موجب می شود که بدانید اولی به معنای مادر و دومی به معنای پدر است و آنها را راحت تر در حافظۀ خود نگهدارید .

19 ـ از علایم اختصاری کمک بگیرید . علایم اختصاری یعنی حروف اول کلمات را برداشتن و با آنها یکی یا چند کلمه ساختن . مثلاً ، به جای « هواپیمای ملی ایران » کلمۀ « هما» ؛ و به جای کلمۀ طولانی «الکتروآنسفالوگرام» «EEG » ؛ به جای هفت رنگ ( قرمز ، نارنجی ، زرد ، سبز ، آبی ، نیلی و بنفش) « قنزسانب»؛ و به جای خمسۀ نظامی ( مخزن الاسرار ، لیلی و مجنون ، خسور و شیرین ، هفت پیکر و اسکندرنامه) کلمۀ « ملخها» را حفظ کردن .

20 ـ سریع پیش بروید . منظور این است که روی یک فصل زیاد معطل نشوید ، بلکه آنها را سریع بخوانید و پس از آنکه کتاب را نصف کردید دوباره به عقب برگردید و فصول قبلی را دوباره بخوانید . زیرا ، در هر فصل ، مطالب یا مفاهیمی وجود  دارد که درک کامل آنها در گرو درک مطالب  یا مفاهیمی است که در فصول بعد وجود دارد .

21 ـ مهمتر از همه ، موضوع را دوست داشته باشید . در اصل ، مهمترین عامل در آموختن ، دوست داشتن موضوع ، دوست داشتن یادگیری ، احساس غرور از فهمیدن ، داشتن انگیزه برای کسب اطلاعات جدید و مخصوصاً داشتن اعتماد به نفس است . لازم است که موفقیت تحصیلی در نظر شما آن قدر با ارزش باشد که وقتی با انتظارهایتان مطابقت یافت ، احساس غرور کنید و در غیر این صورت ناراحت شوید . هیچ شگردی ، هیچ کتابی و هیچ فنی نمی تواند شما را به مطالعه و تحصیل علاقه مند کند . تنها خود شما هستید که می توانید تصمیم بگیرید و خود را متعهد کنید . با این همه ، اگر بخواهید تحصیل برای شما فعالیت واقعاً مهم و خوشایندی باشد ، فنونی که از آنها صحبت شد ، می توانند راهنما باشند . توصیۀ ما این است که حتی دروس یا مطالبی را که دوست ندارید و به نظرتان دشوار می آید بیشتر بخوانید و بدانید که افراد سرشناس ، مثل پروفسرو هشترودی و دکتر حسابی ، وقتی بچه بودند ، احتمالاً دوست نداشتند ریاضی یا فیزیک بخوانند .

در پایان ، مطالعۀ خوب و خوشایندی را برای شما آرزو می کنیم . یقین داریم که این مطلب، به شیوه ای که تنظیم شده است ، کمک خواهد کرد تا از تحصیل و یادگیری لذت ببرید .

گرد آور:مهران.ن

نظرات شما عزیزان:

یکی از دوستات

ساعت13:18---9 آبان 1391

خوب بود بد نبود ولی حوصلم نیومد همهشو بخونم

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: